Science Who #5 – Mózgi są cool

Co można – i czy w ogóle coś można – powiedzieć o tym, jak działają mózgi Władców Czasu?

Wiele osób może się zastanawiać, jak działa mózg Władcy Czasu. Czy w ogóle jesteśmy w stanie coś więcej na ten temat powiedzieć? W przeciwieństwie do posiadania dwóch serc, które akcentowane jest często i dobitnie, o mózgu aż tak wiele informacji nie posiadamy. Z tego, co jednak zostało powiedziane, można – wbrew pozorom – wyciągnąć całkiem dużo informacji i zbudować dość spójną teorię dotyczącą działania układu nerwowego Doktora.

Uwaga! Całe poniższe rozważania są całkowicie autorską i nie do końca naukową próbą teoretyzowania. Tylko tyle i aż tyle.

Jedną z istniejących teorii jest ta, która mówi o posiadaniu przez Doktora więcej niż jednego mózgu. Niestety, z naukowego punktu widzenia taka sytuacja jest właściwie niemożliwa. Jakkolwiek zawsze trzeba przyjąć pewną dozę niepewności i zawieszenia niewiary, jeśli chodzi o funkcjonowanie organizmów kosmitów i przedstawicieli innych ras, jednak w tym wypadku jestem swojego przekonania dość pewna. Kilka równolegle działających układów nerwowych jest rozwiązaniem całkowicie bezsensownym, ponieważ jest paraliżowałoby to pracę organizmu. O ile ukrwienie mięśni i organów wewnętrznych podwójnym układem krwionośnym jak najbardziej ma sens, dostarczając więcej składników odżywczych do komórek i dając „kopię zapasową” układu, która da możliwość dalszego funkcjonowania nawet po zatrzymaniu jednego z serc i wyłączeniu jednego z układów, o tyle w przypadku układu nerwowego jest to niemożliwe. Nie ma dwóch działających identycznie układów nerwowych, nawet u osób identycznych genetycznie. Działają one podobnie, ale jednak różnią się w bardzo drobnych szczegółach (np. dotyczących czasu reakcji). Często też działanie układu nerwowego się zmienia w określonym momencie, pod wpływem różnych czynników. Natomiast nawet najmniejsze zróżnicowanie sygnałów nerwowych, przesłanych np. do mięśni, spowodowałoby niezdolność organizmu do odpowiedniej reakcji, ponieważ sygnały po prostu wzajemnie by sobie zaprzeczały.
Z kolei gdyby działał tylko jeden z tych układów nerwowych, a reszta byłaby czymś w rodzaju uśpionej kopii zapasowej, to również nie miałoby sensu, gdyż nieużywany układ nerwowy traci swoje połączenia i w momencie „aktywowania” nie byłby w stanie wypełniać odpowiednio swoich funkcji.

Co równie ważne – więcej niż jeden mózg mógłby mieć problem ze zmieszczeniem się w czaszce, która – jak wiadomo, parametrami bardzo przypomina ludzką (chyba, że jest większa w środku, ale tego niestety nie wiemy, bo nikt nie wpadł na to, żeby Władcy Czasu prześwietlić czaszkę. Wszyscy prześwietlają klatkę piersiową…). Teoretycznie istniałaby też możliwość, żeby każdy z mózgów odpowiadał za coś innego. Ale jeśli nie komunikowałyby się one ze sobą, wtedy również organizm nie byłby w stanie działać prawidłowo. Jeśli natomiast zachodziłaby między nimi jakaś komunikacja – to byłby to po prosu jeden mózg, tylko o innej niż ludzka budowie (co jest prawdopodobne – patrz odcinek Nightmare in Silver, gdzie wprost jest powiedziane, że mózg Doktora jest zupełnie inny niż ludzki).

Po tym przydługim wyjaśnieniu, dlaczego nie podoba mi się teoria mówiąca o kilku mózgach i dlaczego uważam ją po prostu za błędną i niemożliwą, chciałam w końcu przejść do tego, jaką ja mam teorię na temat mózgu Władców Czasu. Mój pomysł odnosi się do różnic na poziomie budowy komórkowej mózgu, dokładniej na poziomie synaptycznym. Synapsy są połączeniami pomiędzy neuronami, miejscami modulującymi sposób i prędkość przekazu nerwowego. W ludzkim układzie nerwowym występują dwa ich typy – synapsy chemiczne i elektryczne, z ogromną przewagą synaps chemicznych. Moim zdaniem w mózgu Władcy Czasu będą za to zdecydowanie przeważać synapsy elektryczne. Dlaczego?

Po pierwsze – przekaz synaps elektrycznych jest dużo, dużo szybszy niż synaps chemicznych, a wiadomo, że Doktor myśli o wiele szybciej niż ludzie, w każdym razie jego procesy kojarzenia są szybsze. Po drugie i chyba najważniejsze – właściwie tylko i wyłącznie w przypadku neuronów obdarzonych synapsami elektrycznymi w ogóle możliwe i prawdopodobne jest coś takiego jak „implozja neuronów” (Świąteczna Inwazja („The Christmas Invasion”)), bo tylko w neuronach połączonych takimi synapsami możliwy jest dwukierunkowy przepływ impulsów nerwowych. Po trzecie – w przypadku synaps elektrycznych pobudzenie rozprzestrzenia się po mózgu w sposób dużo mniej kontrolowany i bardziej chaotyczny. Chyba nie trzeba udowadniać przykładami, że w przypadku Doktora mamy do czynienia z wieloma dalekimi i dość losowymi skojarzeniami, które mogą zostać wywołane przez właściwie nieistotny bodziec i spowodować dość wyraźne „miotanie się”.

Po czwarte – wiemy, że Doktor ma zdolności telepatyczne. Istnieje teoria mówiąca o tym, że każdy człowiek mógłby również takie zdolności mieć, jednak nasze mózgi emitują za słabe pole elektromagnetyczne. Emitują je, oczywiście (na tej zasadzie w ogóle można coś zmierzyć za pomocą aparatury do EEG), jednak bez specjalistycznego sprzętu nie jesteśmy w stanie go wykryć. W przypadku posiadania tylko synaps elektrycznych, to pole byłoby zdecydowanie silniejsze, więc może na tej samej
zasadzie działa telepatia Władców Czasu? Po piąte – u ludzi najwięcej synaps elektrycznych znajduje się w obszarze mózgu odpowiedzialnym za odbiór informacji węchowych (opuszka węchowa). Węch Władców Czasu jest zdecydowanie czulszy niż ludzki, więc – siłą rzeczy – obszar ten musi być większy, a ilość synaps elektrycznych się powiększa. Jednocześnie jest to część starszych obszarów mózgu, które są dużo większe u innych rodzajów stworzeń (u człowieka przeważa dużo bardziej rozwinięta kora mózgowa), więc jeśli trzymamy się dość popularnej teorii mówiącej o tym, że Władcy Czasu mają więcej wspólnego z gadami niż ze ssakami, teoria o bardziej rozwiniętych starszych częściach mózgowia jest całkowicie uprawniona. Choć ja osobiście obstawiałabym, że u rasy tak rozwiniętej jak Władcy Czasu kora mózgowa musi być rozwinięta jeszcze bardziej niż u człowieka…

Oczywiście nie sądzę, żeby możliwe było funkcjonowanie tylko i wyłącznie na podstawie synaps elektrycznych. Pobudzenie rozprzestrzeniałoby się bowiem wtedy po całym mózgu w sposób zupełnie niekontrolowany, co dawałoby efekty podobne jak w przypadku ataku padaczkowego. Pomiędzy różnymi częściami mózgu niewątpliwie konieczne są synapsy chemiczne, zapobiegające takiemu rozwojowi wydarzeń. Biorąc też pod uwagę fakt, że na poziomie emocjonalnym Doktor funkcjonuje bardzo podobnie jak człowiek, sądzę, że w obszarach odpowiedzialnych za emocje (głównie mam na myśli ciało migdałowate) również występują synapsy chemiczne, działające na zasadzie neuroprzekaźników, które przecież w zdecydowanej mierze odpowiadają za nasze emocje. Chyba że emocjami zarządza tu jakiś inny system, bardziej wyspecjalizowany niż u człowieka, działający na zupełnie innej zasadzie, ale dający podobne efekty.

Jeśli zaś chodzi o regenerację: jak to możliwe, że Doktor – mimo zmiany całego organizmu i poniekąd osobowości – pozostaje wciąż tą samą osobą z pamięcią wszelkich poprzednich wydarzeń (lepszą lub gorszą, ale jednak)? Ja osobiście stawiałabym na to, że mózg Władcy Czasu się nie regeneruje, co jest o tyle możliwe, że nie znamy przypadku Władcy Czasu chorującego na choroby degeneracyjne mózgu (to oznacza, że po prostu nie ma takiej konieczności). W odniesieniu do regeneracji K. pisała już kiedyś o hipotezie dotyczącej nieśmiertelnej meduzy i jej zdolności do „cofania w czasie” wszystkich swoich komórek do okresu dzieciństwa. Zakładając, że robią to jakieś cząsteczki/związki obecne we krwi (takie trochę midichloriany), to najważniejszym elementem układu byłaby bariera krew-mózg, która by je zatrzymała (aby nie dopuścić do regeneracji mózgu). Jako że wiemy, że wiele substancji toksycznych dla ludzi na Władców Czasu nie działa (np. alkohol właściwie nie ma na nich wpływu), możemy założyć, że ich bariera krew-mózg jest albo mniej przepuszczalna, albo działa na zupełnie innych zasadach (co miałoby sens, biorąc pod uwagę fakt, że toksyczne dla nich są inne substancje, zupełnie nieszkodliwe dla ludzi).

Jak widzicie, z odrobiną uporu można wyciągnąć coś ciekawego nawet z tych szczątkowych informacji, które pozyskujemy z serialu. Często mają one nawet całkiem dużo sensu w odniesieniu do znanych nam już informacji naukowych i odkryć różnych dziedzin nauki (od biologii po neuropsychologię). Ciekawe, czy twórcy też się nad tym zastanawiają i czy przypadkiem nie szykują czegoś, co tym wszystkim przemyśleniom zaprzeczy…

Co myślicie o mojej teorii? Macie własną lub coś do dodania? Porozmawiajmy w komentarzach!

W poprzednim odcinku – Paradoks Fermiego