Porozmawiajmy o Cybermenach

Cybermeni kończą 50 lat! Co wypada o nich wiedzieć?

W tym miesiącu mija 50 lat odkąd Cybermeni po raz pierwszy wkroczyli na ekrany telewizorów. Z tej okazji to właśnie im – jednym z najsłynniejszych potworów w uniwersum Doktora Who – poświęcono 504. numer Doctor Who Magazine; zatem i u nas czegoś na temat cyborgów z Mondas nie może zabraknąć.

Gdyby zapytać przeciętnego fana o najważniejsze, najbardziej kultowe potwory, z jakimi przyszło zmierzyć się Doktorowi, zapewne wymieniłby Cybermenów jednym tchem obok Daleków czy Płaczących Aniołów. Pojawili się łącznie w klasycznej oraz nowej serii 19 razy, potykali się z każdym Doktorem oprócz Trzeciego, Ósmego oraz Dziewiątego (nie licząc Expanded Universe, oczywiście), wystraszyli sporo dzieciaków (a pewnie i paru dorosłych) i nauczyli wielu z nas, jak poprawnie wymawiać słowo „delete”. Wznieśmy zatem jubileuszowy toast za poczciwych staruszków i odświeżmy sobie nieco ich historię.

Po raz pierwszy pojawili się oni w (znakomitym skądinąd) odcinku The Tenth Planet Kita Pedlera i Gerry’ego Davisa. W przeciwieństwie do Daleków, których historię poznajemy – przynajmniej z początku – dość niechronologicznie, Cybermenów spotykamy raczej po kolei. I tak oto już na wstępie dowiadujemy się, skąd się wzięli; otóż dawno, dawno temu Układ Słoneczny zawierał jeszcze jedną planetę, bliźniaczkę Ziemi – Mondas. Kiedy jednak uformował się ziemski Księżyc, została ona wybita z orbity, niosąc Mondasian ze sobą, dopóki za pomocą swojej zaawansowanej technologii nie zdołali powrócić (wraz z całym globem) w rodzime strony. Problem w tym, że w międzyczasie niegdyś podobni to ludzi mieszkańcy Mondas zmienili się w niebezpieczną armię cyborgów.

Budżet klasyków jaki był, każdy widzi; jednak projektantce kostiumów, Alexandrze Tynan, udało się stworzyć Cybermenów robiących całkiem niezłe wrażenie. Nie nosili oni jeszcze wówczas zbroi, a jedynie swego rodzaju kombinezony łączone z mechanicznymi elementami; wyraźnie widać zarysy obleczonych w nie ciał, a przy zbliżeniach można dostrzec widoczne zza otworów w maskach oczy aktorów. Wygląda to bardziej strasznie, niż mogłoby się wydawać – niczym armia żywych trupów w srebrzystych skafandrach. W wywiadzie dla DWM #504 Tynan przyznaje, że nigdy nie spodziewała się, że „jej” Cybermeni staną się tak popularni, ale jest dumna ze swojego projektu. „Sądzę, że na moim nagrobku napiszą: To ona zaprojektowała Cybermanów. Podoba mi się to. Cyber-mama!”, żartuje Tynan. I słusznie – w końcu pomimo niezliczonych przeróbek kolejne wersje Cybermenów wciąż czerpią z oryginalnego wzorca i prawdopodobnie tak będzie jeszcze przez długie lata.

Ale właśnie, skąd te przeróbki? Rzecz jasna, każdy kolejny projektant miał swój pomysł na nowocześniejszego, elegantszego, groźniejszego Cybermena; jednak takich na przykład Daleków też może można by było trochę (hehe) ulepszyć, a mimo to ich wygląd pozostaje praktycznie niezmienny (z małymi wyjątkami w postaci Daleków przezroczystych lub tęczowych). Lubię myśleć, że nie był to przypadek. Bo w końcu Dalekowie powstali przekonani, że są najdoskonalszą formą życia we wszechświecie; Cybermenami zaś powoduje chęć ciągłego udoskonalania się – wydawałoby się zatem logiczne, że będą się zmieniać. Ponadto po zniszczeniu Mondas pod koniec The Tenth Planet Cybermeni wkroczyli w epokę podbojów; pozbawieni macierzystej planety, zaczęli się rozprzestrzeniać, atakując kolejne światy. Wówczas też zaczęli nosić charakterystyczne zbroje, których wygląd zmieniał się nieco w zależności od rodzaju i ilości dostępnych surowców; kolejny krok w ewolucji od człowieka z cybernetycznymi implantami do maszyny z ludzkim mózgiem, jaką widzieliśmy u Russella T Daviesa. Trochę niezrozumiały wydaje się krok wstecz, do całego ciała zamkniętego w zbroi, jak to widzieliśmy w przypadku Craiga Owensa w Godzinie zamknięcia („Closing Time”) czy Danny’ego Pinka w Śmierci w niebie („Death in Heaven”); choć można to ewentualnie wytłumaczyć wykonaniem obu operacji “na szybko”.

Cybermeni brali udział w wielu ważnych wydarzeniach; kręcili się koło Pandoriki i Trenzalore, walczyli w bitwie o Canary Wharf; katastrofa ich statku spowodowała wyginięcie dinozaurów; jedna z ich inwazji na Ziemię była powiązana z pojawieniem się Silver Nemesis; podczas innej po raz pierwszy zobaczyliśmy na ekranach UNIT. Ale, szczerze mówiąc, bardziej interesuje mnie przeszłość. Wiemy, że przemiana Mondasian w Cybermenów zaczęła się jako adaptacja do zmiany (na gorsze) warunków środowiska, spowodowanej przemieszczeniem się planety. Jednakże Kit Pedler inspirował się postępami w medycynie i cybernetyce oraz obawami, dokąd może prowadzić połączenie tych dziedzin; we wczesnych szkicach do The Tenth Planet Cybermeni mieli w sobie trochę więcej z człowieka niż w ostatecznej wersji, a nowelizacje klasycznych odcinków sugerowały, że motywacją do ich powstania było dążenie do nieśmiertelności.

Jak zatem dokładnie przebiegały przemiany na Mondas, zarówno pod względem technologicznym, jak i socjologicznym? Na ile historia (oraz przyszłość) planety Cybermenów przypominała (mogłaby przypominać) ziemską? Jak wyglądały poszczególne stadia ewolucji od człowieka do Cybermena? Prawdopodobnie, w którymś momencie, nieco jak Borg, rasa pół-ludzi, pół-maszyn ze Star Treka, którzy po raz pierwszy pojawili się w odcinku zatytułowanym – nomen omen – Q Who, i którzy sprzymierzyli się z Cybermenami w Assimilation², komiksowym crossoverze pomiędzy oboma serialami. Swoją drogą, te urocze bobasy z cybernetycznymi implantami pokazane w Q Who przypominały mi nieodparcie o noworodkach przerabianych na cybermaty w słuchowisku The Crystal of Cantus z Bernice Summerfield… Ale wracając do rzeczy, pomijając samych w sobie proto-Cybermenów, skonfrontowanie obecnego lub przyszłego Doktora z powtórką z dylematu moralnego przedstawionego w Genesis of the Daleks też mogłoby być ciekawe. Tak, geneza Cybermenów zdecydowanie jest interesującym tematem – może doczekam się jego podjęcia w ciągu kolejnych 50 lat…

A wy co chcielibyście zobaczyć? Który odcinek o Cybermenach jest waszym ulubionym? Zapraszam do dyskusji!